shabd-logo

संधि

15 अक्टूबर 2022

34 बार देखा गया 34
 सन्धि शब्दस्य उत्पत्ति 
   सम्  (उपसर्ग) + डुधाञ् धा (धातु )+ कि (प्रत्यय)
  परिभाषा - वर्ण संधानम संधि
                  शिव + आलय:  
                    शिव् अ + आ लय:
                             आ
                       शिवालय:
  पाणिनि परिभाषा - पर : सन्निकर्ष: संहिता
                            सुध्युपास्य:
                           सुधी + उपास्य:
                             सुध् ई + उपास्य:
                                    य् 
                                   सुध्युपास्य:
     सन्धि भेदा - त्रय
         (१)स्वर: (अच्) सन्धि 
          (२) व्यञ्जन (हल्) संधि
           (३) विसर्ग: सन्धि
     (१) स्वर : (अच्) सन्धि = यदा द्वयो स्वरयो: संधानं वा                  जायते तत् सन्धानं स्वर: सन्धि कथ्यते | ( दो स्वरो के            मेल से जो परिवर्तन होता है उसे स्वर संधि कहते हैं)
                   देव + इन्द्र : 
                     देव् अ + इ न्द्र :
                                ए
                          देवेन्द्र :
     अच् (स्वर ) सन्धि भेदा : -
                                     (१) दीर्घ सन्धि   
                                       (२) यण् सन्धि 
                                        (३) गुण सन्धि 
                                        (४)वृध्दि सन्धि
                                         (५) अयादि सन्धि 
                                         (६) पूर्वरूप सन्धि 
                                         (७) पररूप सन्धि
    (१) दीर्घ सन्धि := 
                            सूत्र - अक् : सवर्णे दीर्घ : 
                        अक् ( अ ,इ, उ, ऋ ,लृ )
                  अ + अ = आ 
                  अ + आ = आ
                  आ + अ = आ
                  आ + आ = आ
          मुरारि :                                                                                        मुर + अरि :
                    मुर् अ + अ रि : 
                              आ
                          मुरारि :
        नास्ति 
       न + अस्ति 
         न् अ + अ स्ति
                 आ 
           नास्ति 
                       उ + उ = ऊ
                        उ + ऊ = ऊ
                        ऊ + उ = ऊ
                        ऊ + ऊ = ऊ
             लघु + उपदेश :
              लघ् उ + उ पदेश :
                       ऊ
                 लघूपदेश :
   भानूदय:
        भानु + उदय :
        भान् उ + उ दय:
                ऊ
          भानूदय :
                             इ + इ = ई
                             ई + ई = ई
                मुनि + इन्द्र :
                 मुन् इ + इ न्द्र :
                         ई
                       मुनीन्द्र :
        नदीश :
         नद् ई + ई श:
                   ई
           नदीश:
                       ऋ + ऋ = ृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृृऋृृृ
                            पितृ + ऋणम् 
                              पित् ऋ + ऋ णम् 
                                          ऋृ
                                    पितृणम्
            होतृकार:
                   होतृ  + ऋकार : 
                       होत् ऋ + ऋ कार :
                                ऋृ
                           होतृकार :
  (१) यण् सन्धि =  सूत्र - इकोयणचि 
                                   इक् + यण् + अच् 
               इक् - इ  उ  ऋ  लृ
                       |    |    |    |    [ असमान स्वर बाद में आते तो
                      य्   व्   र्   ल् 
इ/ई + असमान स्वर = य् 
            इति + अत्र
             इत् इ + अत्र
                   |
                   य्
                इत्यत्र
    न्यून
    न् इ + ऊन
       य्
      न्यून
    ऊ/ ऊ + असमान स्वर: = व् 
       मधु  + अरि: 
       मध् उ + अरि:
              व् 
          मध्वरि:
   स्वागतम् :
      सु + आगतम्:
        स् उ + आगतम् 
            व्
          स्वागतम्:
  वधू + इति:
    वध् उ + इति :
          व्
     वध्विति:
ऋ/ऋ + असमान स्वर: = र् 
   मातृ + आदेश:
     मात् ऋ + आदेश:
             र्
          मात्रादेश: 
लृ + असमान स्वर: = ल् 
    लृ + आगतम्:
      ल् 
       लागतम् :
 लृ + आ 
   ल् + आ 
          ला

     
        

           
  
        


           
      
             
Tara Chand Meena

Tara Chand Meena

सन्धि शब्दस्य

15 अक्टूबर 2022

4
रचनाएँ
संस्कृत व्याकरण
0.0
व्याकरण वि आ( उपसर्ग) + कृ(धातु) + ल्युट(प्रत्यय) वि आ + कर् (गुण संधि होने पर) + यु (युवारनाकोसूत्र) व् इ(यण संधि) आ + कर् + अन (शेष) व् य् आ +कर् + अन् व्याकरण (इतिसिध्दम्) विशेष = र् , ष् ,ऋ् , यदि इन शब्दों के बाद न आएगा तो उसका ण आदेश हो जाता है

किताब पढ़िए

लेख पढ़िए